Armin T. Wegner'in fotoğrafları, Ermeni tehciri süresince hayatta kalabilmenin kasvetli mücadelesi ile yüzleşmeye olanak veren az sayıdaki eserler arasındadır. Wegner, Nisan 1915'te Osmanlı İmparatorluğu’nda bulunan Alman ordusunda teğmen iken, Ermeni katliamlarını araştırmak için bir girişimi başlattı. Katliamlarla ilgili haberleri engellemeye yönelik emirlere itaatsizlik ederek, soykırım ile ilgili bilgi topladı ve özellikle Suriye çölündeki Ermeni tehcir kamplarında yüzlerce fotoğraf çekti.
Wegner sonunda tutuklandı, ancak tutuklanmadan önce araştırma materyallerinin bir bölümünü gizli posta yollarıyla Almanya ve ABD'ye ulaştırmayı başaramadı. Ancak Kasım 1916'da İstanbul'a nakledildiğinde, kendisinin ve diğer Alman subayların kaydettiği görüntülerin fotoğraf plakalarını gizlice alabildi.
1915, Ermeni tehciri - kadinlar, çocuklar ve yaşli erkekler. Ön planda olan kadin çocuğu kucaklamiş, güneşten bir şal ile koruyor; soldaki adam ise bir yatak taşiyor; taşinanlar arasinda göze çarpan başka eşyalar veya gidalar yok. Herkes, güneşin altinda, asfaltsiz bir yolda, herhangi bir yere siğinma imkâni olmadan yürüyorlar. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Tehcir kampında defin
1915, çölün ortasinda geçici çadirlarda yaşayan tehcir edilmiş Ermeniler. Ortadaki uzun siyah elbisesi ve külahi olan kişi Ermeni bir rahip, muhtemelen ölüler için defin merasimi yapiyor; arkalarinda üç adam diz çökmüş, diğerleri ise onlarin yaninda ve arkasinda duruyorlar. Tehcir edilenlerin bazilarinin giysileri paçavraya dönmüşler. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Suriye çölünde çadır kampı
1915, çoğu tehcir edilen Ermeni kadinlar ve çocuklardan oluşan gruplar geçici çadirlardan kurulmuş çöl kamplarindalar. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Olukların içine bırakılan çocukların cesetleri
1915-1916, fotoğrafçinin anlatimi ile "Tehcir edilen Ermenilerin terkedilmiş ve öldürülmüş küçük çocuklari". Oluktaki çiplak çocuk dahil olmak üzere üç kişi ölü. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Öldürüldükten sonra hendeğe atılan adam
1915-1916, çocuklar, öldürüp hendeğe atilan Ermeni yetişkin erkek cesedini seyrediyorlar. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Evin önünde ölen küçük çocuk
1915-1916, açliktan ölen küçük Ermeni çocuğun cesedi kapinin eşiğine yiğilmiş. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Barınağı olmayan bir aile
1915, tehcir edilen Ermeniler tek barinaklari olan yorganlari ile çölün ortasindalar. Çadirlar arka planda görünmekte. Sağdaki yikanmamiş, kirli saçli bir kadin, merkezde bir çocuk var, yaşça daha büyük olan oğlan ise solda. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Bit temizliği
1915, tehcir edilmiş Ermeniler çölde çadir kamplarinda yaşiyorlar. Fotoğraftaki tüm kişilerin paçavralar içindeler. Öndeki yaşli adam, muhtemelen kizi olan çocuğun başindaki bitleri temizlerken, başka bir kiz çocuğu onlari seyrediyor. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Öksüz ve yetim kalmış çocuklar
1915, yetim ve öksüz çocuklar yipranmiş giysiler içerisinde dişaridalar, bazilari kafalarini güneşten korumaya çalişiyor. Önde 28 oğlan var. Arka tarafta bazi yetişkinler görülebiliyor. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Katledilen genç bir adamın cesedi
1915-1916, yetişkin bir Ermeni genç erkek öldürülmüş, çiplak cesedi kirli yola atilmiş. Baş ve alt göğsünde yaralanmalar görülüyor. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Açlıktan ölen iki oğlan
1915-1916, fotoğrafçının anlatımı ile "Açlıktan ölen 15 yaşındaki bir çocuk". Çıplak ve sargılı ayakları ile iki erkek çocuk çölün ortasında. Yer: Osmanlı imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Tahıl arayışı
Tehcir sebebi ile perişan olan insanlar, arazinin ortasindalar. Hepsi tahil bulmaya çalişiyor. Görünürde hiçbir siğinak, su, veya yerleşim yoktur. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Üç nesil aynı çadırı paylaşıyor
1915, sinir dişi edilen bir Ermeni ailesi, iki yaşli çift ve iki küçük çocuk, çölde bir çadir altindalar. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Çöl güneşi altında dinlenme
1915, Ermeni muhacirler, çöldeki tehcir yolunda durmuş, dinleniyorlar. Sürgün edilen ailelerin tüm eşyalari yerlerde. Buraya daha önce varan ya da ayrilanlar olduğuna taniklik edecek hiç bir çadir gözükmüyor. Sağ tarafta iki erkek çocuğu var.. Öndeki adam yalan ayak vaziyette. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Sokaklarda yaşayan kadınlar
1915, tehcir edilen Ermeniler, genellikle ailesini kaybeden kadinlar, sokaklarda yatiyorlar. Yer: Osmanli Imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Fırat Nehri'nde çamaşır yıkama
1915, Tehcir edilen Ermeni kadinlar Firat Nehri'nde çamaşir yikiyorlar. Fotoğrafin sağ tarafinda nehir boyunca sirayi girmiş insanlar gözüküyor. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Tehcir edilenlerin kafatasları
1915-1916, tehcir edilen bazi Ermenilerin yanmiş kafataslari, farkli çürüme aşamasinda. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
İki yetim oğlan
1915-1916, küçülmüş ve yirtik giysileri ile iki yetim Ermeni çocuk. Yer: Osmanli imparatorluğu, Suriye bölgesi.
Anne ve çocuk
Ölümden kaçiş. Toros Dağlari'nin tepelerinde bir Ermeni anne. Kocasi ya öldürüldü, ya da hapse atilip işkenceye maruz birakildi ve ya zorla çaliştirdi. Sahip olduğu her şeyi sirtinda taşiyor. Yanina alabileceği şeyler, uyumak ve ya güneşten korunabilmek için tente yapacaği bir battaniye ve bazi tahta sopalar. En üstte ise bebeği. Daha ne kadar süre bu ağirliği taşiyabilir? Hükümet, onlari demiryolu ile Toros Dağlari'nin eteklerinde getirdi. 1915'de, tünel henüz inşa edilmemiş olduğundan trenler daha fazla ilerleyemiyordu. Mülteciler oradan yürüyerek devam etmek zorundaydilar. (Açiklama: Armin T. Wegner ve Anadolu'daki Ermeniler, 1915: Fotoğraflar ve Tanikliklar, Guerini e Associati, 1996, s 96.)
Wegner koleksiyonundaki tam boyutlu fotoğrafları görüntülemek için küçük resmilere tıklayın.
